یزد دومین شهر تاریخی جهان، آتشی ۱۵۰۰ ساله را در قلب خود روشن نگه داشته است.ساختمان آتشکده زرتشتیان یزد متعلق به دوران رضاشاه و آتش ۱۵۰۰ ساله‌ی آن از زمان ساسانیان تا کنون شعله‌ور بوده است. این آتشکده که نوعی نیایشگاه برای زرتشتیان محسوب می‌شود.
این مکان به نام‌های دیگری مثل آتشکده پاسدار یزد و آتشکده اردکان هم شهرت دارد.
معماری آتشکده یزد
نکته مشترکی که در مورد تمام آتشکده‌ها وجود دارد سادگی در تزئینات و معماری آن‌ها است.
از آن جایی که این مکان برای عبادت و راز و نیاز زرتشتیان بنا شده، دو درب ورودی یکی برای گردشگران و درب پشتی برای این افراد وجود دارند.
زمانی که به عنوان یک گردشگر وارد حیاط آتشگاه می‌شوید ساختمانی آجری که بالاتر از سطح زمین ساخته شده است را مشاهده خواهید کرد که یک حوض مدور، پر از آب زلال جلوی پله‌های بنای اصلی خودنمایی می‌کند.
در تمام آتشکده‌ها سعی شده تا چهار عنصر اصلی، یعنی آب، خاک، باد و آتش در کنار یکدیگر جمع شوند.
فضای سبز
در قسمت‌های کناری درختان سرو و کاج محوطه‌ی آتشکده را سبز و سرزنده نگه می‌دارند جالب است بدانید زرتشتیان بر این باور هستند که بذر درخت سرو را اولین بار زرتشت از بهشت همراه خود آورده است و از این جهت وجود درختان سرو در اکثر آتشکده زرتشتیان دیده می‌شود.
نگاره فروهر و تزئینات بنا
از محوطه که گذر کنید و به سمت بنای اصلی که بروید جزئیات بیشتری از جمله فروهری که روی سردر آتشکده نقش بسته نظر شما را جلب خواهد کرد نگاره‌های ظریف روی فروهر تماما محصول کاشی‌کاری هنرمندان یزدی است؛ علاوه بر آن نقش گل هایی که هنر دست هنرمندان اصفهانی است از استان اصفهان تا استان یزد مخصوص این آتشکده تراشیده شده و زینت بخش این بنا شده است.
دیوار‌های این آتشکده با جملاتی از کتاب اوستا و تصاویر زرتشت مزین شده اند.
موقعیت ساختمان به شکلی قرار گرفته است تا بیشترین انرژی را از خورشید دریافت کند و به این واسطه فضای دلنشین و پر نور آتشکده حس مثبتی را ناخودآگاه به شما منتقل خواهد کرد.
تالار ورجاوند
تالار دیگری به نام تالار ورجاوند، میزبان زرتشتیان و محلی برای نیایش و مراسم‌های مذهبی آن‌ها، در این ساختمان طراحی شده است. ابتدا این تالار به دست جمشید امانت ساخته شد و مدتی بعد که دچار فرسودگی و خرابی شد به دست خانواده ورجاوند مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.
سیستم آبرسانی
آتشکده از دو طریق آب مورد نیاز خود را تامین می‌کند اول از طریق آب انبار و دوم از پاکنه که پله‌هایی است که به قنات منتهی می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم اگر تا آتشکده سفر کردید از قنات و حمام‌های آن هم دیدن کنید و با سبک زندگی گذشتگان بیشتر آشنا شوید.
تاریخچه و ماهیت آتشکده یزد
ساختمانی که آتش مقدس را در خود نگه داشته، به جا مانده از دوران رضاشاه و سرمایه‌ی زرتشتیان ساکن هندوستان در سال ۱۳۱۳ بنا شده است.
آذرکده به دو بخش اصلی، یعنی تالار ورجاوند که به دست خانواده اصیل زرتشتی «ورجاوند» ساخته شده و بخش دوم، محل نگهداری آتش ۱۵۰۰ ساله‌ای که از زمان حمله اعراب تا کنون محفوظ مانده است، تقسیم می‌شود.
آتشی که تحت عنوان آتش مقدس و یا آتش وهرام(آتش پیروزی) در این مکان نگهداری می‌شود، آتش اصلی یکی از آتشکده‌های دوران ساسانی است که در شهر فارس در «آتشکده آذرفرنبغ» شعله‌ور بوده است.
زرتشتیان این آتش را به شکل پنهانی در غاری نزدیک به روستای «عقدا» و در کوه اشکفت یزدان از دست متجاوزین در امان نگه داشتند و بعد‌ها به مدت ۳۰۰ سال در ترک آباد، سپس شریف آباد و در آخر در منزل یکی از موبدان بزرگ یعنی «موبد تیرانداز آذرگشسب» به طور پنهانی نگهداری شد و در دوره پهلوی، پس از اعلام آزادی برای ساخت آتشکده، در سال۱۳۲۱ این آتش نهایتا به مکان کنونی آن یعنی آتشکده یزد منتقل شد.
آتش وهرام یا بهرام
همانطور که توضیح دادیم آتشکده‌ها مکان‌های مهمی برای گردهمایی‌ها و اجرای مراسم‌های مذهبی به شمار می‌رفتد و بزرگترین آتش که آتش وهرام یا بهرام شناخته می‌شده، مهم‌ترین آتش را بین سایر آتشکده‌ها داشته است و از این جهت زرتشتیان در نگهداری از آن بسیار دقت به خرج می‌دهند.
اکنون از این آتش به دلیل قداستی که دارد، در اتاقکی دور از نور خورشید و روی سطحی بالاتر از سطح زمین به کمک آتشبان مراقبت می‌شود.
هیربد
آتش وهرام شرایط خاصی را برای روشن ماندن نیاز دارد و این شرایط به کمک فردی به نام هیربد انجام می‌پذیرد.
هیربد روزانه طی چندین مرتبه به آتش رسیدگی می‌کند و با اضافه کردن قطعه چوب‌های خشک و مقاومی از جنس درخت بادام و زردآلو از خاموش شدن آن جلوگیری می‌کند.
خاکستر باقی مانده ارزشی ندارد بنابر‌این در مواقع لازم هیربد خاکستر‌ها را تخلیه می‌کند.
نحوه بازدید از آتش وهرام
تمامی مراحلی که هیربد انجام می‌دهد را از پشت شیشه می‌توانید تماشا کنید؛ اما تنها هیربد و موبدان بزرگ زرتشتی اجازه ورود به این اتاق را دارند به این دلیل که تنفس انسان‌ها نباید با آتش پاک تماس پیدا کند؛ به همین جهت هیربد با ماسک مخصوصی وظایف خود را انجام می‌دهد تا نفس او با آتش برخورد نداشته باشد.
رسوم مخصوص زرتشتیان در آتشکده
در گذشته آتشکده‌ها اهمیت زیادی برای مردم داشتند و مکانی برای گردهمایی تلقی می‌شدند به طوری که اغلب دادگاه‌ها در این مکان برگزار می‌شدند؛ امروزه از این بنا برای روز‌های خاص، نیایش و مجلس‌های مخصوص موبدان استفاده می‌کنند.
